Το «Όλα Πράσινα» ανοίγει το φάκελο του οικονομικού ζητήματος από την UEFA, το οποίο θα κληθεί άμεσα να διαχειριστεί ο Παναθηναϊκός και η διοίκησή του.

---

Stoiximan… Το παιχνίδι ξεκινά από εσένα

Τι είναι το Financial Sustainability της UEFA

Το Financial Sustainability (Οικονομική Βιωσιμότητα) είναι το νέο κανονιστικό πλαίσιο της UEFA από το 2023. Εισάγει πιο αυστηρούς και σαφείς κανόνες με σκοπό τη μακροπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα των συλλόγων. Οι κανονισμοί αυτοί εφαρμόζονται σταδιακά από τη σεζόν 2023-24 και αποτελούν προϋπόθεση για τη συμμετοχή των ομάδων στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις.

Βασίζονται σε τρεις κύριους πυλώνες: (1) φερεγγυότητα, (2) σταθερότητα και (3) έλεγχο κόστους. Συγκεκριμένα:

• Φερεγγυότητα (Solvency): Οι ομάδες δεν επιτρέπεται να έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές προς άλλους συλλόγους, παίκτες, υπαλλήλους ή την εφορία/ασφαλιστικά ταμεία. Η UEFA πλέον πραγματοποιεί τριμηνιαίους ελέγχους για τυχόν απλήρωτα χρέη, ώστε να προστατεύονται οι πιστωτές και η αξιοπιστία των διοργανώσεων. Αυτό σημαίνει ότι συλλόγοι με καθυστερούμενες πληρωμές (π.χ. μεταγραφών ή μισθών) κινδυνεύουν άμεσα με κυρώσεις.
• Οικονομική σταθερότητα (Stability): Είναι η εξέλιξη του κανόνα του «ισοσκελισμού εσόδων-εξόδων» του FFP. Κάθε σύλλογος πρέπει σε έναν κύκλο τριών ετών να μην παρουσιάζει συσσωρευμένο έλλειμμα μεγαλύτερο από ένα επιτρεπτό όριο. Το νέο πλαίσιο ορίζει ότι τα συνολικά ελλείμματα τριετίας δεν πρέπει να ξεπερνούν τα €60 εκατομμύρια (αντί για €30 εκατ. του παλαιού FFP) . Με άλλα λόγια, αν μια ομάδα έχει ζημιές, αυτές πρέπει να παραμένουν εντός ενός “αποδεκτού ορίου” και να μπορούν να καλυφθούν με βιώσιμο τρόπο. Οι ιδιοκτήτες μπορούν να συνεισφέρουν κεφάλαια για να καλύψουν ζημιές, αλλά υπάρχουν πλέον περιορισμοί – η UEFA επιτρέπει ιδιοκτησιακή χρηματοδότηση μέχρι περίπου το 1/3 του προϋπολογισμού, ώστε να μην εξαρτώνται υπερβολικά οι ομάδες από «ένεσεις» μετρητών που μπορεί να μην είναι μόνιμες.
• Έλεγχος κόστους (Cost control): Για πρώτη φορά εισάγεται συγκεκριμένο όριο στο πόσα μπορεί να ξοδεύει ένας σύλλογος σε μισθούς παικτών/προπονητών, μεταγραφές και προμήθειες μάνατζερ. Το όριο δαπανών ορίζεται στο 70% των εσόδων του συλλόγου. Δηλαδή, οι αποδοχές και τα κόστη μεταγραφών δεν πρέπει να “τρώνε” πάνω από το 70% των ετήσιων εσόδων. Αυτός ο κανόνας εφαρμόζεται προοδευτικά: για τη σεζόν 2023-24 ίσχυσε όριο 90%, για το 2024-25 μειώθηκε στο 80%, και από το 2025-26 θα ισχύσει το μόνιμο όριο 70%.

Παράλληλα, το πλαίσιο Financial Sustainability προβλέπει ότι οι επενδύσεις σε βιώσιμη ανάπτυξη – όπως η χρηματοδότηση ακαδημιών, εγκαταστάσεων και άλλων υποδομών – εξαιρούνται από αυτούς τους περιορισμούς δαπανών. Έτσι ενθαρρύνονται οι ομάδες να επενδύουν στο μέλλον τους χωρίς να τιμωρούνται για αυτό.

Συνοπτικά, η φιλοσοφία του νέου πλαισίου είναι να διασφαλίσει ότι οι ομάδες δεν ξοδεύουν περισσότερα από όσα βγάζουν, διατηρώντας υγιή οικονομικά και πληρώνοντας έγκαιρα τις υποχρεώσεις τους, προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα υπερχρέωσης ή «τεχνητών» εσόδων. Όπως δήλωσε και η UEFA, στόχος είναι η βελτίωση της οικονομικής διαφάνειας, ο έλεγχος του κόστους και η ενθάρρυνση των συλλόγων να λειτουργούν βάσει των δικών τους εσόδων για το μακροπρόθεσμο όφελος του ποδοσφαίρου.

Βασικές διαφορές σε σχέση με το Financial Fair Play (FFP)

Σύγκριση των κύριων χαρακτηριστικών του «παλιού» Financial Fair Play και του «νέου» Financial Sustainability.

Το προηγούμενο σύστημα FFP, που εφαρμόστηκε από το 2011, επικεντρωνόταν κυρίως στο να αποτρέπει τις υπερβολικές ζημίες των συλλόγων, απαιτώντας τα έξοδα να μην υπερβαίνουν τα έσοδα σε ετήσια βάση . Ουσιαστικά στόχευε στον ισοσκελισμό των προϋπολογισμών κάθε χρονιά, μειώνοντας τα χρέη και διασφαλίζοντας ότι οι ομάδες ζουν εντός των δυνατοτήτων τους.

Ωστόσο, το FFP είχε αρκετές αδυναμίες: πολλοί σύλλογοι έβρισκαν τρόπους να το παρακάμψουν. Για παράδειγμα, «φούσκωναν» τα έσοδά τους από χορηγίες μέσω συνδεδεμένων εταιρειών (εικονικές συμφωνίες με ιδιοκτήτες/χορηγούς) ή οι πλούσιοι ιδιοκτήτες κάλυπταν τις ζημίες από την τσέπη τους, διατηρώντας τεχνητά τους ισολογισμούς θετικούς. Επιπλέον, οι ποινές του FFP συχνά επιβάλλονταν με καθυστέρηση και θεωρούνταν ασαφείς ή ανεπαρκώς αποτρεπτικές.

Το νέο μοντέλο Financial Sustainability διαφέρει σημαντικά: εστιάζει περισσότερο στη διαχείριση των εξόδων παρά μόνο στον ισοσκελισμό των εσόδων. Οι βασικές διαφοροποιήσεις είναι:

• Περίοδος ελέγχου: Αντί για τον ετήσιο έλεγχο του FFP, τώρα ο οικονομικός έλεγχος γίνεται σε ορίζοντα τριετίας. Αυτό επιτρέπει πιο στρατηγικό σχεδιασμό, αλλά και δεν αφήνει περιθώρια να κρυφτούν ζημιές σε μια χρονιά – εξετάζεται το σύνολο της περιόδου.
• Όριο δαπανών: Το FFP δεν είχε έναν συγκεκριμένο αριθμητικό περιορισμό στο ποσοστό των εξόδων, ενώ το νέο πλαίσιο εισάγει συγκεκριμένο ποσοτικό όριο (70% των εσόδων) για δαπάνες σε μισθούς, μεταγραφές κλπ. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πλέον ένα σαφές ταβάνι στις αγορές παικτών και στους μισθούς σε σχέση με τα έσοδα – κάτι που το FFP δεν καθόριζε ρητά.
• Ποινές και εφαρμογή: Οι ποινές στο Financial Sustainability είναι πιο άμεσες και αυστηρές. Ενώ στο FFP πολλές φορές οι κυρώσεις καθυστερούσαν ή οι ομάδες είχαν την ευκαιρία να κλείσουν «συμφωνίες συμβιβασμού» με την UEFA, τώρα προβλέπονται προκαθορισμένα χρηματικά πρόστιμα και αγωνιστικά μέτρα (π.χ. περιορισμοί μεταγραφών ή αποκλεισμοί) ακόμη και με το που διαπιστώνεται υπέρβαση του ορίου κόστους . Δηλαδή, η αντίδραση της UEFA θα είναι πιο γρήγορη αν μια ομάδα παραβεί τους κανόνες. Για παράδειγμα, αν μια ομάδα ξοδέψει πάνω από το 70% των εσόδων της σε μισθούς/μεταγραφές, μπορεί να τιμωρηθεί άμεσα, ακόμα κι αν δεν εμφανίζει έλλειμμα στους ισολογισμούς της.
• Ευελιξία σε επενδύσεις: Το νέο πλαίσιο είναι πιο ευέλικτο σε βιώσιμες επενδύσεις. Σε αντίθεση με το FFP που αντιμετώπιζε όλες τις δαπάνες σχεδόν το ίδιο, το Financial Sustainability εξαιρεί δαπάνες για ακαδημίες, γήπεδα και γενικά μακροπρόθεσμες επενδύσεις ανάπτυξης από τους περιορισμούς του κόστους. Έτσι, δίνει κίνητρο στις ομάδες να βελτιώσουν τις υποδομές τους χωρίς να «τιμωρούνται» στον οικονομικό έλεγχο.

Συνολικά, το Financial Sustainability θεωρείται μια νέα εποχή οικονομικής διαχείρισης για τους συλλόγους, με πιο ξεκάθαρους κανόνες αλλά και μεγαλύτερη αυστηρότητα σε σχέση με το FFP . Η αλλαγή αυτή κρίθηκε απαραίτητη, ειδικά μετά τις τεράστιες οικονομικές ζημιές που υπέστησαν οι ευρωπαϊκοί σύλλογοι την περίοδο της πανδημίας COVID-19 . Στόχος της UEFA είναι οι ομάδες να είναι καλύτερα θωρακισμένες οικονομικά, κάτι που μακροπρόθεσμα θα ωφελήσει τόσο το άθλημα όσο και τους φιλάθλους.

---

---

Κανόνες για έσοδα-έξοδα, μισθούς, συμβόλαια και μεταγραφές

Στο πρακτικό κομμάτι, τι σημαίνουν οι νέοι κανονισμοί για τον τρόπο που μια ομάδα διαχειρίζεται τα οικονομικά της; Ας τα δούμε ένα-ένα:

• Έσοδα vs Έξοδα (Κανόνας “football earnings”): Κάθε σύλλογος πρέπει σε βάθος τριετίας να μην ξοδεύει πολύ περισσότερα από όσα εισπράττει. Επιτρέπεται μια απόκλιση (δεδομένου ότι υπάρχει η δυνατότητα κάλυψης από τον ιδιοκτήτη), αλλά αν το έλλειμμα ξεπεράσει τα €60 εκατ. στη διάρκεια τριών ετών, θεωρείται παραβίαση . Έτσι, μια ομάδα με συνεχόμενες ζημιογόνες χρήσεις θα βρεθεί αντιμέτωπη με την UEFA. Αντίστροφα, ομάδες που διατηρούν τις ζημιές τους εντός ορίων ή εμφανίζουν κέρδη δεν έχουν πρόβλημα. Σημειώνεται ότι για τον υπολογισμό αυτό η UEFA λαμβάνει υπόψη τα “σχετικά έσοδα” και “σχετικές δαπάνες” – εξαιρώντας δηλαδή ορισμένα έξοδα όπως για ακαδημίες ή γήπεδα, και επίσης κανονικοποιώντας έκτακτα γεγονότα όπως η πανδημία.
• Μισθοί και συμβόλαια παικτών/προπονητών: Οι δαπάνες σε μισθούς αποτελούν συνήθως το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού μιας ΠΑΕ. Με το Financial Sustainability, οι συνολικοί μισθοί και παροχές παικτών/προπονητών, μαζί με τις αποσβέσεις μεταγραφών και τα μπόνους μάνατζερ, δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 70% των εσόδων του συλλόγου . Αυτό πρακτικά λειτουργεί ως salary cap (οροφή μισθών) σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Για παράδειγμα, αν ένας σύλλογος έχει ετήσια έσοδα €150 εκατομμύρια, επιτρέπεται να ξοδέψει έως €105 εκατ. (το 70%) σε μισθούς, μεταγραφικές δαπάνες και προμήθειες μάνατζερ. Αν ξεπεράσει αυτό το όριο, ακόμη κι αν ο ισολογισμός του δεν είναι ελλειμματικός, κινδυνεύει με ποινές από την UEFA.
• Μεταγραφές: Τα ποσά που δαπανώνται για αγορές παικτών (συμπεριλαμβανομένων και των προμηθειών των ατζέντηδων) προσμετρώνται επίσης στο παραπάνω όριο του 70%. Επομένως, οι ομάδες πρέπει να σχεδιάζουν προσεκτικά τη μεταγραφική τους στρατηγική ώστε να μην εκτοξεύσουν το κόστος τους. Μια ομάδα με μικρά έσοδα δεν μπορεί να προβαίνει σε πολύ ακριβές μεταγραφές χωρίς ταυτόχρονα να αυξήσει τα έσοδά της. Αυτό επιβάλλει μια πειθαρχία στις μεταγραφές, συχνά ωθώντας τις ομάδες να πουλήσουν παίκτες για να δημιουργήσουν χώρο για αγορές (sell-to-buy policy). Επίσης, οι μακροχρόνιες συμβάσεις με υψηλούς μισθούς πρέπει να μελετώνται προσεκτικά: αν το μισθολογικό κόστος “τρέχει” για χρόνια, δεσμεύει το περιθώριο κάτω από το 70% για το ίδιο διάστημα.
• Έσοδα που υπολογίζονται: Στα έσοδα που λαμβάνει υπόψη η UEFA περιλαμβάνονται όλα τα λειτουργικά έσοδα μιας ΠΑΕ: εισπράξεις από εισιτήρια και διαρκείας, τα έσοδα από τηλεοπτικά δικαιώματα, χορηγίες και διαφημίσεις, εμπορικές συμφωνίες (merchandising), καθώς και έσοδα από ευρωπαϊκές διοργανώσεις (πριμ συμμετοχών, βαθμών, προκρίσεων). Δεν συμπεριλαμβάνονται όμως έκτακτα κέρδη όπως π.χ. πωλήσεις παγίων ή ιδιοκτησιακές εισφορές. Έτσι, μια έκτακτη χρηματοδότηση του ιδιοκτήτη δεν θεωρείται “έσοδο” για τον υπολογισμό του 70%, ενώ αντίθετα τα χρήματα από μια πώληση παίκτη μετράνε ως έσοδο (αλλά απλώνονται λογιστικά στη διάρκεια του συμβολαίου του παίκτη που πουλήθηκε μέσω της απόσβεσης). Η UEFA έχει επίσης θεσπίσει μηχανισμούς για να ελέγχει ότι τα έσοδα είναι πραγματικά και δίκαιης αγοραίας αξίας – π.χ. αν μια χορηγία από εταιρεία του ιδιοκτήτη είναι υπερβολικά υψηλή, μπορεί να μην υπολογιστεί πλήρως, ώστε να αποτρέπονται τεχνητές ενισχύσεις.

Εν κατακλείδι, οι κανόνες για έσοδα-έξοδα, μισθούς και μεταγραφές αναγκάζουν τους συλλόγους να λειτουργούν με ένα συγκεκριμένο οικονομικό πλάνο. Οι ομάδες οφείλουν να προσαρμόζουν το αγωνιστικό τους πλάνο στα οικονομικά τους δεδομένα: αν θέλουν να ξοδέψουν περισσότερα, θα πρέπει πρώτα να βρουν τρόπο να αυξήσουν τα έσοδά τους. Αυτό αποτελεί μια σημαντική πρόκληση, ιδίως για συλλόγους από χώρες με χαμηλότερα τηλεοπτικά και εμπορικά έσοδα – όπως η Ελλάδα. Και ακριβώς εδώ έρχεται η περίπτωση του Παναθηναϊκού.

---

---

Η περίπτωση του Παναθηναϊκού

Ο Παναθηναϊκός εν προκειμένω στο θέμα μας τώρα, καλείται να προσαρμοστεί σε αυτό το νέο αυστηρό πλαίσιο οικονομικών κανόνων. Είναι χαρακτηριστικό ότι τους τελευταίους μήνες, στη συζήτηση των ελληνικών ΜΜΕ περί οικονομικών των ομάδων, το FFP επανήλθε στο προσκήνιο κυρίως με αφορμή τις περιπτώσεις του Παναθηναϊκού και της ΑΕΚ. Ο Παναθηναϊκός κρίνεται πλέον με τους νέους, αυστηρότερους δείκτες βιωσιμότητας βάσει του Financial Sustainability. Ποιες είναι λοιπόν οι ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ομάδα στο πλαίσιο αυτό;

Οικονομική αφετηρία του Παναθηναϊκού

Για να κατανοήσουμε τις προκλήσεις, πρέπει να δούμε πού βρίσκεται οικονομικά ο Παναθηναϊκός. Μετά την πολυτάραχη προηγούμενη δεκαετία, όπου ο σύλλογος συσσώρευσε χρέη και έφτασε να τιμωρηθεί με ευρωπαϊκό αποκλεισμό το 2018 λόγω ανεξόφλητων οφειλών, τα τελευταία χρόνια η «πράσινη» ΠΑΕ έχει καταβάλει μεγάλη προσπάθεια να εξυγιάνει τα οικονομικά της. Πράγματι, από το 2018 και μετά, η διοίκηση Αλαφούζου εξόφλησε ή διακανόνισε τα περισσότερα χρέη του παρελθόντος και ο Παναθηναϊκός έπαψε να είναι υπερχρεωμένος. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ισολογισμού, η ΠΑΕ είναι πλέον μια «καθαρή εταιρεία» χωρίς παλιά βάρη, που μπορεί να καλύπτει τις υποχρεώσεις της και μάλιστα να διατηρεί και ένα μικρό ταμειακό αποθεματικό . Αυτό είναι μια τεράστια αλλαγή σε σχέση με το 2017-2018, όταν οι απλήρωτες οφειλές είχαν οδηγήσει την UEFA να επιβάλει αποκλεισμό τριών χρόνων στην ομάδα (συνολικά €3,65 εκατ. ανεξόφλητες οφειλές τότε).

Ωστόσο, η εξυγίανση αυτή επιτεύχθηκε κυρίως χάρη στις μεγάλες οικονομικές ενέσεις του μεγαλομετόχου, Γιάννη Αλαφούζου. Ο Παναθηναϊκός τα τελευταία χρόνια έχει αυξήσει σημαντικά το αγωνιστικό του μπάτζετ για να επανέλθει σε πρωταγωνιστικό επίπεδο, κάτι που είχε ως συνέπεια να παρουσιάζει οικονομικές ζημίες – οι οποίες όμως καλύφθηκαν από τον ίδιο τον ιδιοκτήτη μέσω αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου. Για παράδειγμα, τη σεζόν 2022-23 ο Παναθηναϊκός εμφάνισε έσοδα γύρω στα €21,5 εκατομμύρια, αυξημένα σε σχέση με τα ~19,1 εκατ. της προηγούμενης χρήσης, λόγω περισσότερων χορηγιών, τηλεοπτικών και εισιτηρίων. Όμως την ίδια στιγμή, οι δαπάνες για αμοιβές και παροχές προσωπικού εκτοξεύθηκαν από €22,3 εκατ. σε €26,3 εκατ. (+18%) και οι λοιπές λειτουργικές δαπάνες από €11,4 σε €12,7 εκατ. ευρώ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η χρήση 2022-23 να κλείσει με ζημία της τάξης των €17,45 εκατομμυρίων. Το κρίσιμο, όμως, είναι ότι η ζημία αυτή καλύφθηκε πλήρως: μέσα στο ίδιο οικονομικό έτος ο Γ. Αλαφούζος έβαλε μέσω ΑΜΚ περίπου €23,25 εκατομμύρια στο ταμείο της ΠΑΕ, υπερκαλύπτοντας το έλλειμμα. Αντίστοιχα και την προηγούμενη χρονιά (2021-22) είχαν καλυφθεί οι ζημίες (~€14,65 εκατ.) με νέα κεφάλαια από τον ιδιοκτήτη.

Εν ολίγοις, το επιχειρηματικό μοντέλο του Παναθηναϊκού πρόσφατα ήταν: «ξοδεύουμε περισσότερα απ’ όσα βγάζουμε, αλλά ο ιδιοκτήτης βάζει τη διαφορά». Αυτό ανέβασε επίπεδο μεν την ομάδα, όμως με τους νέους κανόνες της UEFA, ένα τέτοιο μοντέλο είναι υπό στενή επιτήρηση. Οι μεγάλες συνεχόμενες αυξήσεις κεφαλαίου μπορεί λογιστικά να κρατούν την ΠΑΕ βιώσιμη, αλλά δεν απαλλάσσουν τον Παναθηναϊκό από τον έλεγχο του Financial Sustainability. Αντιθέτως, τραβούν την προσοχή της UEFA: όταν μια ομάδα χρειάζεται να καλύπτει τέτοια ποσά κάθε χρόνο, σημαίνει ότι λειτουργεί με επίμονα ελλείμματα.

Το «καμπανάκι» της UEFA για το κόστος του Παναθηναϊκού

Πράγματι, ο Παναθηναϊκός πλέον βρίσκεται σε μια οριακή κατάσταση ως προς το cost control. Τα έξοδά του (κυρίως μισθοί και μεταγραφές) είναι πολύ υψηλά σε σχέση με τα έσοδά του, με αποτέλεσμα να θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα υπάρξει παρέμβαση της UEFA. Ο Παναθηναϊκός έχει θέμα με το cost control – μέσα στο 2024 έβαλε ως αύξηση μετοχικού κεφαλαίου πάνω από €40 εκατ., όσα έβαλαν όλοι οι άλλοι μαζί, και η UEFA σε αυτά δεν «παίζει». Με άλλα λόγια, η UEFA αναμένεται να στείλει ένα… φιρμάνι στον Παναθηναϊκό λόγω της υπέρβασης των ορίων βιωσιμότητας.

Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Πιθανότατα ότι ο Παναθηναϊκός θα υπόκειται σε στενότερη παρακολούθηση και ίσως σε κυρώσεις αν δεν προσαρμοστεί. Οι κυρώσεις αναμένεται να είναι σε πρώτη (άμεση) φάση χρηματικό πρόστιμο, αλλά αν το πρόβλημα συνεχιστεί μπορεί να κλιμακωθούν. Το βέβαιο είναι ότι η UEFA έχει αντιληφθεί πως τα οικονομικά του συλλόγου παρουσιάζουν ανισορροπία εσόδων-εξόδων. Γι’ αυτό και είναι σχεδόν δεδομένο, ότι το καλοκαίρι του 2025 ο Παναθηναϊκός θα πάει για τουλάχιστον δύο μεγάλες πωλήσεις, με τα ονόματα των Τετέ και Βαγιαννίδη να έχουν ήδη μπει στη «βιτρίνα».

---

---

---

📌 Διαβάστε ακόμη…

• Άσχημα μαντάτα για Γκριγκόνις – Η απρόοπτη τροπή με τον τραυματισμό του
• Καμπερίδης: «Χωρίς ρίσκο με Λεσόρ – Μόνο τότε θα επιστρέψει»
• Η εξομολόγηση του Ναν για τον Λεσόρ – Τι έκανε όταν τραυματίστηκε ο Γάλλος
• Παναθηναϊκός: Στα ραντάρ ο Γουίλι Ερνανγκόμεθ! – Παρακολουθεί τις εξελίξεις
• Παναθηναϊκός: Η τελευταία ευκαιρία του Μαξ με το «Τριφύλλι»